Levertraan

Levertraan werd vroeger veel aan kinderen en volwassenen gegeven omdat het rijk is aan vitamine A en D, essentiële voedingsstoffen die cruciaal zijn voor de gezondheid, vooral in tijden en gebieden met beperkte toegang tot gevarieerde voeding of weinig zonlicht. Hier zijn enkele belangrijke redenen waarom levertraan vroeger zo populair was:

Voorkomen van Rachitis (Engelse ziekte)

Levertraan bevat veel vitamine D, wat nodig is voor de opname van calcium in de botten. Een gebrek aan vitamine D kan leiden tot rachitis, een ziekte waarbij botten zacht en vervormd raken, wat vooral bij kinderen problemen veroorzaakte. In noordelijke landen, waar zonlicht in de winter beperkt is, was levertraan een belangrijke bron van vitamine D om deze ziekte te helpen voorkomen.

Ondersteuning van het immuunsysteem

Vitamine A in levertraan is belangrijk voor de gezondheid van de huid, ogen en het immuunsysteem. Het hielp bij het versterken van de afweer tegen infecties en andere ziekten, wat cruciaal was in tijden waarin medische zorg en kennis nog beperkt waren.

Ondersteunen van de groei en ontwikkeling bij kinderen

Levertraan werd vaak gegeven aan kinderen omdat vitamine D en A bijdragen aan een gezonde groei en botontwikkeling. In periodes van voedseltekorten of armoede was levertraan een relatief goedkope en toegankelijke manier om deze essentiële voedingsstoffen te verstrekken.

Traditionele overtuigingen en gewoonten

Levertraan werd door de jaren heen gezien als een soort "superfood" en als een preventieve gezondheidsmaatregel. Veel ouders en grootouders geloofden sterk in de gezondheidsvoordelen ervan, wat leidde tot een vaste gewoonte om het aan kinderen te geven. Dit werd versterkt door artsen en gezondheidsinstanties die levertraan aanbevolen als voedingssupplement.

Gezondheidsinitiatieven

In verschillende landen, waaronder Nederland, werd levertraan zelfs door de overheid verstrekt en gestimuleerd als onderdeel van gezondheidsprogramma's, vooral na de oorlog. Kinderen kregen vaak levertraan op school of thuis als dagelijkse dosis, soms onder toezicht van scholen of andere instellingen om er zeker van te zijn dat kinderen deze belangrijke voedingsstoffen binnenkregen.

Weinig alternatieven voor supplementen

In de tijd dat levertraan populair was, waren er weinig andere bronnen voor vitamine D en A, vooral in supplementvorm. Levertraan was een natuurlijke en goedkope optie om deze vitamines aan de bevolking te geven, lang voordat synthetische vitaminen breed beschikbaar waren.

Hoewel levertraan tegenwoordig minder gebruikelijk is door de beschikbaarheid van andere voedingssupplementen en een meer gevarieerde voeding, blijft het nog steeds populair onder mensen die op zoek zijn naar natuurlijke bronnen van vitamine A en D.

Kan jezelf levertraan maken?

Levertraan zelf maken is een intensief en complex proces dat meestal industrieel gebeurt vanwege de nauwkeurige methoden en apparatuur die vereist zijn. Het proces is niet eenvoudig na te bootsen thuis, maar hier is een basisoverzicht van hoe levertraan traditioneel wordt gewonnen:

Ingrediënten en benodigdheden

• Verse lever van kabeljauw (of een andere soort vislever met hoge olie-inhoud, zoals schelvis)
• Zeef
• Pan of ketel
• Fijne doek (bijv. kaasdoek)
• Glas of fles voor opslag

Stappen om levertraan te maken

Bereiding van de lever

Was de vislever grondig om onzuiverheden te verwijderen.

Verhitting

Doe de lever in een pan en verwarm op een lage temperatuur. De bedoeling is om de lever zachtjes te verwarmen zodat de olie zich afscheidt zonder dat de lever verbrandt of kookt. Industriële methoden maken gebruik van gestoomde of vacuümtechnieken, maar op lage temperatuur kan het ook thuis gedaan worden. Let op: het kan een sterke geur geven, zorg voor voldoende ventilatie.

Afvoer van de olie

Na enige tijd zal de lever beginnen af te breken en komt de olie vrij. Blijf het mengsel op laag vuur houden totdat de meeste olie is vrijgekomen.

Filtratie

Giet het mengsel door een fijne doek of kaasdoek om de leverresten van de olie te scheiden. Je houdt dan een heldere olie over. Je kunt het eventueel meerdere keren filteren om de zuiverheid te verhogen.

Opslag

Bewaar de olie in een donkere glazen fles om de kwaliteit te behouden en bescherm deze tegen licht en warmte. Levertraan is rijk aan vetzuren, die kunnen oxideren en bederven bij blootstelling aan licht.

Let op

Het maken van levertraan thuis is niet eenvoudig en kan qua geur en smaak vrij intens zijn.

Als je het toch probeert, zorg er dan voor dat je verse lever gebruikt en let goed op de hygiëne!